آیا کودک شما می‌تواند بگوید: «من ترجیح می‌دهم که خودم باشم؟

تصویر درونی چیست؟
اساسا یعنی نظر انسان راجع به خود: در مورد خودم چه فکری می‌کنم؟ فکر می‌کنم چه کارهایی از دست من برمی‌آید؟ فکر می‌کنم دیگران چه نظری نسبت به من دارند؟ تصویر درونی افراد، متغیر است، زیرا احساس ما نسبت به خود، روز به روز و سال به سال در حال تغییر است، ولی سنگ بناهای اولیه تصویر درونی افراد در کودکی و در واقع از دوران نوزادی چیده می‌شود.
تصور کنید که تصویر درونی، نهالی است که در شخصیت کودک شما کاشته شده است. به تدریج که این نهال بزرگ‌تر می‌شود، برگ‌های کوچکی از داخل آن سر برون می‌آورند. تصور کنید که صفات دلخواهی که می‌خواهید کودکتان داشته باشد، همان برگ‌های تازه و شفافی است که از این نهال می‌روید. با مراقبت، این نهال به رشد خود ادامه می‌دهد و درختی بلند و تنومند می‌گردد. به همین صورت، تصویر درونی یک کودک، در صورت مراقبت صحیح مانند این نهال رشد می‌یابد.

ضمیر همه کودکان به اندازه کافی رشد نمی‌یابد که تبدیل شوند به جوانانی با تصویر درونی مستحکم. این نقیصه می‌تواند یک معضل عظیم در تمام ابعاد زندگی باشد. ناامیدی نسبت به خود و احساس بی‌ارزش بودن همراه آن، معمولا در رفتارهای منفعل، دنباله رو بودن، عدم اعتماد به نفس، حساسیت شدید به انتقاد، کمبود خلاقیت و محدودیت توانایی در ایجاد ارتباطات گرم عاطفی متجلی می‌شود. برای کودکان امروز کنارآمدن با شرایط دشوار زندگی، بدون اتکاء به یک تصویر درونی قوی کار مشکلی خواهد بود.
به همین دلیل است که ما امروزه، بیش از هر وقت دیگر باید با دقت و تفکر بیشتری نقش خود را به عنوان ولی ایفاء کنیم. ولی نکته مثبت در این‌جا است که ما می‌توانیم مهارت‌های لازم را برای ایجاد یک تصویر درونی مثبت به کودکان خود یاد دهیم. اولیایی که نگران تصویر درونی ضعیف فرزندان خود هستند، می‌توانند از روش‌های توصیه شده در این قسمت کمک بگیرند تا روند نزولی این تصویر درونی را معکوس سازند. به تدریج که به توصیه‌های من عمل می‌کنید، شناخت کودکان شما از «من» درونشان قوی‌تر می‌گردد. آنگاه در آینده توانایی بیشتری برای اداره زندگی خود خواهند داشت.

چگونه «خویشتن» کودک را از بدو تولد پرورش دهیم
شما نمی‌توانید دید مناسبی از تصویر درونی فرزندتان داشته باشید، بدون آن‌که ابتدا تصویر درونی خود را بررسی کنید. زیرا انتقال نسبی تصویر درونی اولیاء به فرزندشان تا حدودی اجتناب‌ناپذیر است. به همین دلیل است که ارزیابی تصویر درونی خود شما، به شما در مورد نوع الگوهای شخصیتی که به کودکتان می‌آموزید، اطلاعات مهمی می‌دهد.

بعضی والدین این اشتباه را مرتکب می‌شوند که به تصویر درونی کودک اهمیت می‌دهند تا زمانی که متوجه می‌شوند فرزندشان نشانه‌هایی از یک تصویر درونی ضعیف، مانند احساس حقارت یا تردید داشتن را از خود نشان می‌دهد. این نشانه‌ها معمولا زمانی بروز می‌کند که کودک به مدرسه قدم می‌گذارد. ولی ما می‌توانیم از بدو تولد، به کودک خود کمک کنیم که برای خود تصویر درونی مثبتی بسازد. در این‌جا به شما توضیح می‌دهم که چکار کنید تا کودک شما احساس کند که دنیای خارج از رحم نیز، جای خوبی است.

اعتماد کنید
یک نوزاد احتیاج عاجزانه‌ای به ایجاد دلگرمی و اعتماد به دنیای عجیبی که ناخواسته وارد آن شده است، دارد. نوزاد احتیاج دارد که احساس کند در محیط او افرادی وجود دارند که می‌تواند روی آنها حساب کند و به آنها برای برآورده ساختن کلیه احتیاجات خود اعتماد کند: «گرسنه‌ام»، «خیس کرده‌ام»، «سردمه»، «گرممه»، «احساس تنهایی می‌کنم»، «حوصله‌ام سر رفته است»، «باد گلو دارم»، «بگذار صدایت را بشنوم.»

هنگامی که کودک ببیند که دائما به فریادهای او برای کمک یا توجه رسیدگی می‌شود، شروع می‌کند که ارزش خود را باور کند. احساس اعتماد نوزاد به محیط پیرامون خود فقط در نتیجه برآورده ساختن همه احتیاجات به او دست می‌آید. این اولین قدم برای رسیدن به احساس اعتماد به نفس برای تمام عمر است: «من برای خودم کسی هستم!»
احساسات کودکان باید در نظر گرفته شود. کودکان از لحن صدای شما و نحوه لمس کردنشان توسط شما، می‌توانند بفهمند که شما ناراضی یا مایوس هستید. آیا تا به حال دقت کرده‌اید که اگر نوزاد گریان خود را با خشونت بغل کنید، گریه او شدیدتر می‌شود؟ اعتراضات بعضی از نوزادان طولانی‌تر و به دفعات بیشتر است، در حالی که به نظر می‌رسد بعضی دیگر آنقدر حساس نیستند. طبیعت نوزادان فردگرایانه است (فقط به فکر خواسته‌های خود هستند)،

ولی در عین این‌که سرشت هر کودک متفاوت است، همه نیازهای کودک می‌بایست برآورده شود، تا «خویشتن» کودک پایه‌ریزی شود. ما امروز می‌دانیم که نوزادانی که به احتیاجات آنها اصلا رسیدگی نمی‌شود، در آینده در معرض اختلالات شخصیتی قرار خواهند گرفت یا این‌که ضعیف شده و حتی می‌میرند. با برآوردن احتیاجات جسمی، روحی و فکری نوزادانتان، می‌توانید در جهت سلامت «خویشتن» آنان هدف‌گیری کنید.

پرورش روحی نوزاد
اگر نوزاد می‌توانست حرف بزند، شاید می‌گفت: «مامان، بابا، ببینید من کمی احساس تنهایی می‌کنم؛ بیایید مرا بلند کنید، در آغوشم بگیرید و با من صحبت کنید.» یا این‌که می‌گفت: «برای من یک عروسک کوکی جدید بگیرید. حوصله‌ام سر رفته است. دائم به همان پرنده‌های قرمز چرخان خیره شده‌ام که همان آهنگ همیشگی را می‌نوازد. هرچه باشد، الان دیگر پنج ماهه هستم.»

منبع: مرکز مشاوره و روانشناسی ایران-مشاوره کودک و نوجوان:تصویر درونی کودک چیست؟